Elk kind ontwikkelt zich in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier, maar toch maken de meeste kinderen in grote lijnen wel dezelfde stappen in hun ontwikkeling. Als ouder is het belangrijk dat je je bewust bent van de verschillende ontwikkelingsfases van je kind om zo ook de opvoeding aan te passen op de specifieke behoeften van jouw kind in elk van deze fasen.
Het vermogen van een ouder om de signalen en behoeften van een kind correct te interpreteren en daarop snel en adequaat te reageren wordt ook wel sensitief ouderschap genoemd. In de eerste levensjaren van een kind houdt dit in dat een ouder de signalen en behoeften van het jonge kind waarneemt en benoemt. Doordat het kind de eigen behoeften en wensen nog niet (goed) kan verwoorden is het van belang dat de signalen door de ouder correct worden geïnterpreteerd. Naarmate het kind ouder wordt zullen de signalen die het geeft steeds duidelijker worden en zullen ze in toenemende mate worden verwoord door het kind. Het kind verandert en ontwikkelt zich in de loop der jaren en zo ook diens behoefte.
Er zijn verschillende ontwikkelingsfases te onderscheiden. In dit artikel beschrijven we in grove lijnen de ontwikkeling van een kind en hoe ouders hun opvoedingsstijl hierop aan kunnen aanpassen. Ook bespreken we de Islamitische kijk op de verschillende fases van het kind, de behoefte van het kind in elke fase en de rol van de ouder.
Baby- en peuterfase
In deze vroege fase van het leven zijn baby’s en peuters volledig afhankelijk van hun ouders voor verzorging en ondersteuning. Het sensitieve ouderschap is hier van groot belang, waarbij ouders de signalen van hun kinderen moeten kunnen herkennen en begrijpen. Baby’s communiceren voornamelijk door middel van lichaamstaal, huilen en geluiden. Ouders kunnen leren om deze signalen te interpreteren en er snel en adequaat op te reageren. Door aandacht te besteden aan de behoeften van hun kinderen, zoals voeding, slaap en comfort, kunnen ouders een gevoel van veiligheid en vertrouwen opbouwen. Dit is van belang voor een veilige hechting tussen ouder en kind. In deze fase kunnen kinderen nog niet het onderscheid maken tussen goed en fout. Ouders kunnen kinderen hierin begeleiden door goed gedrag te stimuleren. In deze fase leren kinderen met name door imitatie. Het is als Islamitische ouder dus van groot belang om een omgeving te creëren waarin Islamitische waarden worden getoond en nageleefd. De basis voor het begrip van islamitische waarden bij kinderen wordt in deze fase gelegd.
Basisschoolleeftijd
Tijdens de basisschoolleeftijd ontwikkelen kinderen hun cognitieve, sociale en emotionele vaardigheden verder. Ze beginnen hun eigen identiteit te vormen en worden nieuwsgierig naar de wereld om hen heen. Tijdens deze fase beginnen kinderen ook sociale vaardigheden te ontwikkelen en vriendschappen te vormen. Kinderen kunnen in deze fase hun gedrag beter onder controle houden en kunnen nadenken voor ze iets doen. Het reflectievermogen van het kind ontwikkelt zich sterk in deze fase.
Islamitisch perspectief; speelfase (0-7) en onderwijsfase (7-14)
In de Islamitische opvoeding wordt een iets andere verdeling gehanteerd. De bekende hadith die als volgt luidt: “Speel met jullie kinderen voor zeven jaar, onderwijs hen zeven jaar, en bevriend hen zeven jaar.”. Dit houdt in dat in de leeftijdsfase van 0-7 de nadruk vooral ligt op het integreren van Islamitische waarden in het spel en het bevorderen van liefde voor Allah en onze profeet. Daarna begint de onderwijsfase (7-14), waarbij het belangrijk is als ouder om te richten op het overbrengen van Islamitische kennis, het gebed en morele waarden. Als Islamitische ouders is het belangrijk om kinderen in deze fase te onderwijzen over wat door Allah is voorgeschreven en verboden.
Puberteit en adolescentie
De puberteit markeert een belangrijke overgangsperiode waarin lichamelijke, emotionele en sociale veranderingen plaatsvinden. De buitenwereld speelt een steeds grotere rol in het leven van het kind. Ouders dienen in deze fase een evenwicht te vinden tussen het geven van autonomie en het bieden van begeleiding. Open communicatie en begrip zijn van essentieel belang tijdens deze fase. Vanuit Islamitisch perspectief wordt naar deze fase gekeken als de fase van vriendschap. In deze fase is het aangeraden om je als ouder meer als een vriend naast je kind te plaatsen. Hierbij is het belangrijk om open communicatie te bieden en kinderen te begeleiden bij het nemen van beslissingen. Ouders kunnen een ondersteunende rol spelen door een open dialoog te bevorderen, waarbij ze ruimte bieden voor discussie en vragen rondom geloof, waarden en persoonlijke keuzes. Tegelijkertijd is het belangrijk om grenzen en regels te stellen die passen binnen de Islamitische normen en waarden.
Zoals eerder in dit artikel is beschreven, is het van belang om sensitief te zijn voor de behoeften en signalen van het kind, omdat dit een positieve invloed heeft op zijn groei en het welzijn. Niet alleen het kind maakt een ontwikkeling door, maar ook ouders ondergaan een transformatie. Als ouder ga je geleidelijk over van een actieve betrokkenheid bij elke stap in het leven van het kind naar een fase van meer loslaten. Hierbij geef je het kind de mogelijkheid om te groeien en te leren. Het kan soms uitdagend zijn om deze verschuiving als ouder te maken, maar het biedt ook een prachtige kans om te zien hoe het kind opbloeit en vertrouwen krijgt in zijn eigen capaciteiten